آشنایی با «منداب» گیاهی پر خاصیت در دل کویر ایران
گیاه مَنداب که بیشتر به کود سبز شهرت یافته است و در گویش محلی مردم بافق به آنها بوته‌شور گفته می شود علاوه بر تامین علوفه دام به عنوان یک کود طبیعی برای تقویت اراضی کشاورزی در بافق به ویژه در مرکز شهرستان کشت می‌شود.
گیاه مَنداب که بیشتر به کود سبز شهرت یافته است و در گویش محلی مردم بافق به آنها بوته‌شور گفته می شود علاوه بر تامین علوفه دام به عنوان یک کود طبیعی برای تقویت اراضی کشاورزی در بافق به ویژه در مرکز شهرستان کشت می‌شود.
به گزارش خبرنگار فارس در بافق، این شهرستان از لحاظ موقعیت مکانی در نقطه‌ای واقع شده که با مراتع و گیاه مرتعی فاصله زیادی در حدود ۵۰ کیلومتر دارد و اطراف شهر عمدتا بیابانی و کویری است که کمتر بوته‌ای در آن رویش دارد و پوشش گیاهی آن بسیار فقیر است، مردم این شهرستان از روزگار قدیم برای تامین علوفه دام به کشت گیاهانی از قبیل ذرت علوفه‌ای، یونجه و منداب اقدام می‌کردند که کشت منداب هنوز مانند گذشته ادامه دارد.
منداب از گیاهانی است که در سال چهار مرحله چین و برداشت دارد و کشت آن بسیار مقرون به صرفه است و پس از برداشت برای غنی سازی خاک ساقه و ریشه این گیاه را به خاک بر می‌گردانند، امسال برداشت این گیاه علوفه‌ای در بافق به خاطر خشکسالی ۱۰ درصد کاهش یافته است.
منداب ازت خاک را افزایش می‌دهد
علی‌اصغر نبوی‌زاده، مدیر جهاد کشاورزی بافق در این باره به خبرنگار فارس از برداشت ۶۰۰ تن گیاه علوفه‌ای منداب (کود سبز ) در ۱۶۵ هکتار از اراضی زراعی این شهرستان خبر داد و اظهار کرد: برداشت این محصول نسبت به سال گذشته ۱۰ درصد کاهش نشان می‌دهد.
وی با بیان این‌که امسال بیش از هزار و ۵۰۰ کیلو بذر اصلاح شده منداب به صورت رایگان بین کشاورزان این شهرستان توزیع شده است، افزود: به دلیل کاهش بارندگی در سال زراعی جاری، اراضی اختصاص یافته برای کشت منداب نیز کاهش یافت.
نبوی‌زاده گفت: کشت گیاه علوفه‌ای منداب بیشتر با هدف تامین کود سبز برای خاک و تناوب زراعی و تامین علوفه دام پرواری، پس از برداشت گندم برای تقویت مزارع انجام می‌شود.
مدیر جهاد کشاورزی بافق در ادامه با بیان این‌که در برخی مناطق این شهرستان کاشت منداب به صورت مخلوط با جو صورت می‌گیرد، تصریح کرد: در صورت کاشت منداب با هدف تامین کود سبز باید قبل از گلدهی (معمولاً اوایل بهمن ماه) با عملیات شخم زنی چین آخراین گیاه به خاک برگردانده شود، این کار باعث برگرداندن ازت به خاک می شود که کاهش مصرف این کود را در کشت های بعدی به دنبال دارد.
وی خاطرنشان کرد: در صورتی که کشاورزان بخواهند این گیاه را به خاک بازگردانند، برداشت علوفه بعد از گلدهی انجام می شود و چین آخر به زمین برگردانده می شود.
نبوی زاده، سبُک کردن بافت خاک‌های منطقه، افزایش نفوذ آب در لایه های خاک، از بین رفتن علف‌های هرز (بخصوص فالاریس) قبل از گلدهی، تولید بذر و کاهش مصرف آب در کشت‌های بعدی به علت افزایش مواد آلی خاک را از مزایای کشت گیاه منداب به عنوان کود سبز برشمرد.
وی همچنین در مورد خواص دارویی منداب گفت: براساس اعلام کارشناسان و پزشکان (طب سنتی) این گیاه سرشار از آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی ویتامین سی، ویتامین کا و ویتامین آ است که با رادیکال‌های آزاد مبارزه می‌کنند و نیز موجب تقویت سیستم ایمنی بدن در برابر بیماری‌هایی مانند سرطان، سرماخوردگی و آب مروارید چشم می‌شود.
به گفته این مسئول، روستاهای رضاییه، حاجی آباد، صدرآباد، دشت خون، باقرآباد و منطقه سبزدشت از مزارع مستعد برای کشت این گیاه در شهرستان است و منداب علاوه بر تامین علوفه، موجب مرغوبیت خاک و کیفی سازی زمین های زراعی هم می شود.
مدیر جهادکشاورزی بافق با بیان این‌که کشت منداب باعث اصلاح و باروری بیشتر زمین می‌شود، خاطرنشان کرد: برای تشویق کشاورزان در کاشت این گیاه، بذر اصلاح شده و مفید به صورت رایگان در اختیار بهره‌برداران قرار می‌گیرد.
نبوی زاده، توزیع به موقع بذر، کود و آموزش‌های لازم در زمینه نحوه کاشت، داشت و برداشت منداب را از دیگر خدمات ارائه شده این به کشاورزان برشمرد.
استفاده از روغن گیاه منداب برای سوخت
به گزارش فارس، کشت منداب از دیرباز در شهرستان بافق رایج بوده و بنا به گفته تعدادی از کشاورزان سالخورده بافقی از روغن دانه منداب برای تامین سوخت چراغ های قدیمی و همچنین مداوای بیماری گری در حیوانات اهلی استفاده می شده است.
علی اصغر تشکری کشاورز ۷۵ ساله بافقی در این باره به فارس گفت: در زمان های گذشته روغن دانه های این گیاه برای خوراک و مداوای برخی از بیماری های دامی و انسانی مورد استفاده قرار می گرفت.
وی افزود: هرگاه آفت و بیماری های زراعی در مزارع زیاد به چشم می خورد کشاورزان با کشت گیاه منداب، خاک کشاورزی را ضد عفونی و با قارچ و آفت های گوناگون کشتزارهای جو و گندم مبارزه می کردند و هم اکنون نیز این شیوه مبارزه سنتی در مزارع ادامه دارد.
به گفته تشکری در گذشته‌ای نه چندان دور از روغن گیاه منداب برای پیشگیری و مداوای بیماری "گری شتران" استفاده می‌شد که هم‌اکنون روش‌های علمی و واکسیناسیون جایگزین آن شده است.
یک کشاورز دیگر بافقی در خصوص استفاده از شهد گل‌های منداب گفت: در فصل زمستان که کمتر گیاهی گلدهی دارد، گل‌های زرد رنگ گیاه منداب در مزارع برای تامین خوراک زنبورها و تولید عسل، بهترین جایگزین است.
علی حفیظ زاده تصریح کرد: آن هنگام که بیشتر گل‌های بهاری و پاییزی در دست سرمای زمستان پژمرده شده و از بین رفته‌اند، زنبورداران برای استفاده از شهد گل‌های منداب، زنبورهای خود را در کانون کشت این گیاه رهاسازی می کنند.
وی با بیان این‌که کشت منداب از نیمه شهریورهر سال شروع و تا اوایل دیماه ادامه دارد، افزود: برداشت این محصول به صورت علوفه از ابتدای تابستان آغاز و با پنج مرحله برداشت تا پایان این فصل ادامه دارد.
وسعت اراضی بافق افزون بر یک میلیون هکتار است که ۹۲ درصد آن عرصه‌های منابع طبیعی و بقیه عرصه‌های شهری و روستایی است.
وسعت زمین‌های زیرکشت محصولات زراعی و باغی بافق، ۶ هزار و ۲۹۰ هکتار است که توسط ۱۱۷ حلقه چاه عمیق، نیمه عمیق و ۱۲۰ رشته چشمه و قنات، آبیاری می‌شود.
پایان پیام/ع