آب انبارهای بافت تاریخی؛ موقوفاتی در آستانه تخریب

یزد- آب انبارها یکی از مظاهر حیات بشری در دوران گذشته در تمام شهرهای ایران بوده‌اند و تعداد زیادی از آنها نیز در بافت تاریخی یزد وجود دارد اما این بناهای خلاقانه به حال خود رها شده اند. خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها – سمیه گلابگیریان: بیش از ۱۰۰ آب انبار قدیمی در بافت تاریخی یزد وجود دارد و فراهم نشدن فرصت تغییر کاربری، آینده این اجزای مهم بافت تاریخی را در معرض تهدید قرار داده است. خبرگزاری مهربافت تاریخی یزد که امروزه با ویژگی های شاخصی از جمله بناهای تاریخی ارزشمند آن به ثبت جهانی رسیده است، اجزای مختلف با کارکردهای مختلفی دارد که برخی کارکرد امروزی خود را از دست داده اند. از جمله این اجزا که امروزه به دلیل کاهش بارندگی ها، خشک شدن قنات ها و کمبود منابع آبی کارکردی ندارند، آب انبارها هستند که روزگاری آب شرب مورد نیاز ساکنان هسته اولیه شهر یزد یعنی بافت تاریخی را تامین می کردند. با توجه به اینکه آب انبار یک کارکرد عمومی داشته و نیاز مبرم مردمان کویر بوده است، اغلب واقفان برای تامین نیاز مردم نسبت به ساخت آب انبار اقدام می کردند از اینرو در حال حاضر بیش از ۱۰۰ آب انبار در بافت تاریخی یزد وجود دارد که تعداد انگشت شماری از آن تغییر کاربری یافته و بقیه نادیده گرفته شده اند. بی توجهی به زحمات معماران سختکوش بی توجهی به زحمات معماران سختکوشبی توجهی به زحمات معماران سختکوشآب انبارهایی که روزی مردم، سختی طی کردن پله ها را یکی یکی به جان می خریدند تا با خنکای آب آن وجودشان گوارا شود، امروز زباله دانی بیش نیستند. مسدود کردن ورودی بسیاری از این آب انبارها برای جلوگیری از بروز این وضعیت چاره ساز نبوده است و باز هم هستند کسانی که جایگاه این بناهای ارزشمند را نادیده گرفته و زباله های خود را به این مخازن ارزشمند آب در گذشته رها می کنند. اینجا است که مشخص می شود برای زحمات معماری که از گرمای کویر به زیر زمین پناه برده تا با سختکوشی خود اسباب آسایش مردم کویر را فراهم کند، نادیده گرفته شده است. دشواری‌های شهرداری برای مرمت و تغییر کاربری آب انبارها دشواری‌های شهرداری برای مرمت و تغییر کاربری آب انبارهادشواری‌های شهرداری برای مرمت و تغییر کاربری آب انبارهامدیر منطقه بافت تاریخی شهرداری یزد با اشاره به دشواری هایی که برای مرمت و تغییر کاربری آب انبارهای قدیمی که عمدتاً در مالکیت اداره کل اوقاف و امور خیریه قرار دارند، از آمادگی بافت تاریخی برای مرمت همه این بناها در صورت تغییر کاربری خبر داد. علیرضا نقوی از زباله‌دانی شدن آب انبارها به صورت مکرر و حتی با تلاش های شهرداری منطقه بافت تاریخی یزد ابراز تاسف کرد و افزود: با توجه به اینکه نگاه شهرداری به بافت تاریخی نگاه درآمدزایی نیست، تلاش می کنیم با رونق گردشگری، زیرساخت های توسعه ای را برای بافت تاریخی فراهم کنیم. وی ادامه داد: در حال حاضر ۱۰۰ آب انبار در بافت تاریخی یزد وجود دارد که ۹۹.۹ درصد آنها زباله‌دانی شده اند و شهرداری برخی از آنها را تمیز می کند اما به دلیل اینکه متولی کلی آنها اداره اوقاف است و شاید نیت‌ها مانع تغییر کاربری آنها شود، امکان تبدیل آنها به شرایط بهتر فراهم نشده است. رونق گردشگری با کارکردهای جدید آب انبارها رونق گردشگری با کارکردهای جدید آب انبارهارونق گردشگری با کارکردهای جدید آب انبارهامدیر منطقه بافت تاریخی یزد اظهار داشت: شهرداری آمادگی کامل دارد که در صورت موافقت اداره کل اوقاف و امور خیریه استان یزد به تعداد مجوزهای تغییر کاربری که صادر می شود، نسبت به مرمت و واگذاری آنها به بخش خصوصی برای کاربری هایی چون چایخانه سنتی، شربتخانه، گالری، ورزشی و سایر کاربری های عمومی اقدام و تمام هزینه های مرمت را تقبل کند. وی ادامه داد: مشابه این موقوفات در بافت تاریخی یزد بسیار است که خشت های آن روز به روز فرسوده می شوند و اگر رها شوند مخروبه خواهند شد از این رو تعامل با دستگاه های مختلف برای مرمت و تغییر کاربری آنها با توجه به زنده بودن بافت تاریخی یزد ضرورت دارد. ضرورت تعامل بین شهرداری و اداره کل اوقاف ضرورت تعامل بین شهرداری و اداره کل اوقافضرورت تعامل بین شهرداری و اداره کل اوقافعضو شورای شهر و نماینده شورا در شهرداری منطقه بافت تاریخی نیز عقیده دارد که باید تعامل لازم برای تبدیل به احسن شدن موقوفات واقع در بافت تاریخی به ویژه آب انبارها بین شهرداری و اداره کل اوقاف و امور خیریه استان فراهم شود. مجید تجملیان افزود: انتظاراتی که مردم در ارتباط با بافت تاریخی از شهرداری دارند، در اختیار شهرداری نیست و در بسیاری از مواقع اجازه تبدیل ابنیه از جمله آب انبارها به کاربری های مختلف به شهرداری داده نمی شود. وی گفت: پدران ما در گذشته از نظر فرهنگی به مفهوم و فرهنگ وقف بسیار پایبند بودند و تعداد زیادی بنای تاریخی از جمله آب انبارها موقوفه در بافت تاریخی وجود دارد که با توجه به پیچیدگی های فراوان املاک موقوفه، شهرداری در اجرای طرح های خود با مشکل مواجه می شود و اجازه انجام هر اقدامی را ندارد. این عضو شورای شهر بیان کرد: اگر این تعامل صورت نگیرد، اجزای بافت تاریخی یزد به ویژه آب انبارهایی که امروزه زباله دانی بیش نیستند، به مخروبه هایی تبدیل می شوند که به سمت نابودی پیش می روند. از بین رفتن سازه آب انبارها بعد از دست دادن کاربری از بین رفتن سازه آب انبارها بعد از دست دادن کاربریاز بین رفتن سازه آب انبارها بعد از دست دادن کاربریکارکرد این آب انبارها در اثر بی آبی از بین رفته است اما بافت و سازه آنها نیز در اثر بی مسئولیتی ها و بی توجهی ها در حال نابودی است در حالی که می توان با احیای آنها و دادن کاربری های مختلف، از سازه های آن محافظت کرد. آب انبارها در اثر عطش محکوم به زباله دان شدن هستند و هیچکس را یارای مقابله با این وضعیت نیست چرا که متولی اصلی موقوفات اداره کل اوقاف و امور خیریه است و نیات واقفان هم در این میان موثر است اما قطعاً تبدیل به احسن موقوفات و بهره برداری آنها بر اساس نیاز روز، با کارایی بخشیدن به این موقوفات، رضایت واقف و خیر بیشتری را به همراه خواهد داشت. آب انبارها به عنوان یکی از اجزای مهم بافت تاریخی یزد، در گذشته با پرآب بودن قنات ها، پایان فصل تابستان و اواخر فصل زمستان لایروبی می شدند که پس از تخلیه کامل آب، رسوب مانده در مخزن قبل از خشک شدن توسط لایروبان یا لجن کشان از طریق منافذ گنبد خارج می شد و این گونه از آنها محافظت به عمل می آمد اما امروز آنچه از آب انبار در ذهن ما متجسم می شود، زباله است و زباله دانی!