نگاهی به شترداری و تاثیرآن بر زندگی و اقتصاد مردم بافق

مردم بافق یزد از گذشته بسیار دور تاکنون با شترداری مانوس بوده‌اند و این حیوان تاثیر زیادی بر زندگی و اقتصاد خانوارهای بافقی داشته و دارد، به همین منظور توصیف این مهم و تحلیل آنچه که هست و باید باشد برای مردم این منطقه حائز اهمیت است. به گزارش خبرگزاری فارس در بافق،  نام کویر و بیابان تداعی‌گر خشکی، بی‌آبی، خار، شتر، طوفان و شن است؛ بافق از مناطق گرمسیری، خشک و بیابانی استان یزد به شمار می آید و با وجود آن که زندگی مدرن همچون مناطق دیگر در این شهرستان نیز جریان دارد اما هنوز شترداری و پرورش شتر بخشی از زندگی مردم این دیار محسوب می‌شود. در قدیم و الایام مردم بافق و روستاهای اطراف آن از شتر برای حمل و نقل و کارهای مازاری مثل خرد کردن نمک ،جو ، گندم و ارزن و همچنین تهیه بلغور استفاده می‌کردند. مقاومت شتر در برابر گرما و تشنگی مقاومت شتر در برابر گرما و تشنگیمقاومت شتر در برابر گرما و تشنگیشتر با مردم کویر خو گرفته و چون مردمان این سرزمین، سرسخت و مقاوم است و پهنه کویر را به تسخیر خود در آورده و با شرایط اقلیمی گرم و سوزان و خوردن علف های شور سازگاری دارد. این کوهان شتر است که او را در شرایط سخت و کمبود آب و علف یاری می‌دهد و چون ذخیرگاه مواد غذایی و نگهدارنده آب و چربی در خود است در چنین شرایطی شتر از ذخیره کوهان خود استفاده می‌کند و چند هفته بدون آب و عذا دوام می آورد. شیر شتر نیز نوشیده می‌شود و خواص دارویی بسیار بالایی برخورداراست که پزشکان برای کاهش قند خون تجویز می‌کنند، ولی این حیوان بیشتر کاربرد بارکشی داشته و اکنون پشم و پوستش نیز برای ریسندگی، پارچه ‌بافی و کفش ‌دوزی کاربرد دارد. تغذیه شتر متکی به مراتع تغذیه شتر متکی به مراتعتغذیه شتر متکی به مراتعشترها معمولا تغذیه دستی نمی‌شوند و اغلب برای تغذیه متکی بر مراتع هستند هرچند که در برخی از پرواربندی‌ها شتران تغذیه دستی هم می‌شوند و برای فربه شدن علوفه دستی به آن‌ها داده می‌شود. فاصله شهر بافق تا مرتع کم علوفه حدود ۲۰ و مراتع غنی افزون بر ۴۰ کیلومتراست که این حیوان باید این مسیر را بپیماید تا به علوفه برسد، بهره برداران بافقی شتران خود را اول بهار به مراتع می رسانند و تا آغاز فصل زمستان، در چراگاه می‌مانند و هر از گاهی با موتورسیکلت به آنها سر می زنند تا گم یا به جاده نزدیک نشوند زیرا تصادف این حیوان با خودروها، خاطراتی تلخ از مرگ و میر انسان‌ها دارد. طی ۱۰ سال گذشته بطور متوسط هر سال یک نفر بر اثر سانحه رانندگی برخورد با شتر در جاده های ورودی و خروجی شهرستان بافق کشته شده که می طلبد بیش از پیش مد نظر قرار گیرد. شترانی که در مراتع رها می شوند شب هنگام به خاطر نور چراغ خودروها ، به جاده‌های پر ترافیک و محورهای مواصلاتی پر تردد نزدیک و باعث بروز تصادفات دلخراش منجر به فوت می شوند. طی یکی دو سال گذشته که امور دام جهاد کشاورزی طرح ساماندهی این حیوانات را اجرایی کرده و بهره برداران هم باید دیه افراد متوفی ناشی از برخورد با شتر را بپردازند، مراقبت بیشتری صورت می‌گیرد تا از بروز تصادف جاده ای با شتران جلوگیری شود. پرورش این حیوان در بافق در مراتع ، پرواربندی وآغل ها، فقط به خاطر تولید گوشت قرمز است و چون گوشت آن گرم مزاج است مشتریان زیادی دارد و در نتیجه بهره برداران از فروش گوشت شتر سود می برند، این خاصیت گرم گوشت شتر سبب شده که ذبح این حیوان در فصل پاییز و زمستان انجام شود. مردمانی که از این دیار برای کار یا زندگی به شهرهای تهران و کرج مهاجرت و اقامت  کرده اند در فصل سرد سال سفارش می‌دهند تا اقوامشان گوشت شتر خریداری و برای آنها بفرستند، برخی نیز در ایام تعطیلات نوروز که برای دید و بازدید به زادگاه خود سفر می‌کنند هنگام بازگشت، گوشت شتر، مهمترین سوغات است که از سوی آنها خریداری می‌شود. در دین اسلام گوشت شتر حلال است، اما ذبح آن با دیگر حیوانات حلال گوشت متفاوت است و آن را «نحر» می‌کنند یعنی در سینه آن کارد می زنند و اگر سر آن را مانند گوسفند قبل از نحر ببرند، گوشت آن حلال نیست. شتر عامل آسیب رسانی به مراتع شتر عامل آسیب رسانی به مراتعشتر عامل آسیب رسانی به مراتعبرخی از کارشناسان شتر را از عوامل آسیب رسانی به مراتع و پوشش گیاهی می دانند اما شتر داران کمبود میزان بارندگی سالانه و کم آبی در مناطق خشک و بیابانی و همچنین وزش بادهای شدید و طوفان‌های موسمی را از مهمترین عوامل تخریب مراتع عنوان می‌کنند. ماشاالله میرحسینی، یکی از شترداران بافقی در گفت‌و‌گو با گزارشگر فارس، اظهار کرد: در حقیقت فشاری که از طرف گوسفند و بز بر مراتع وارد می آید به مراتب بیشتر از خسارتی است که از طرف شترها بر مراتع وارد می‌شود. وی پرورش شتر را مقرون به صرفه خواند و افزود: این حیوان کم توقع است و هر نوع گیاهی که به مزاق برخی حیوانات علفخوار خوش نمی آید شتر می پسندد و از آن تغذیه می کند. میرحسینی تصریح کرد: شترها باعث تخریب مرتع نمی شوند چون آنها دائم در حال حرکت هستند و یک جا توقف نمی کنند که آن محدوده تخریب و آسیب رسانی شود. اکبر شیری یکی دیگر از پرورش دهندگان شتر هم گفت: در برخی مواقع شتر برای مرتع مفید است چون برخی درختچه های نیمه خشک را هرس می‌کند و سال‌های بعد تبدیل به درختچه ای نو و پر از شاخ و برگ می‌شود. وی افزود: شترها یک بوته را کامل نمی خورند و در حین حرکت به چرا مشغولند و از هر بوته مقداری تغذیه می کنند و به راه خود ادامه می‌دهند. واگذاری ۵۰ هکتار اراضی دولتی به دامپروری‌ها واگذاری ۵۰ هکتار اراضی دولتی به دامپروری‌هاواگذاری ۵۰ هکتار اراضی دولتی به دامپروری‌هابه گفته‌ عبدالرضا خلیلی، مسول امور دام، طیور و شیلات مدیریت جهادکشاورزی شهرستان بافق، سال گذشته ۵۰ هکتار زمین‌های دولتی به متقاضیان پرواربندی دام در چارچوب طرح « پهنه خودگردان» به متقاضیان و فعالان این حوزه واگذار شده است. وی با بیان این‌که هم اکنون دو هزار و ۳۰۰ نفر شتر در مراتع و ۵۵۰ نفر هم در پروار بندی‌های این شهرستان پرورش داده می‌شوند، گفت: شتر در مزارع و مراتع که علف های شور و کم آبخواه می روید تغذیه می‌کند و به حیات خود ادامه می دهد. مسئول امور دام جهاد کشاورزی بافق تصریح کرد: این حیوان مفید در منطقه گود گوار، آریز،حسن آباد و صادق آباد که از مناطق شورزار شهرستان بافق است، چَرا می‌کند. وی با بیان این‌که هم اکنون بیش از ۷۰ بهره بردار بافقی در این شهرستان به پرورش شتر مشغول هستند، اطهار کرد: برای نخستین بار در کشور ایستگاه تحقیقات شتر بافق در سال ۷۰ با هدف تعیین خصوصیات بیولوژیکی شترهای یک کوهانه، ارزیابی توان تولیدی شتر و ارائه راه‌کارهای مناسب به‌منظور افزایش درآمد شترداران شروع به‌کار کرد. خلیلی اضافه کرد: چون این ایستگاه یک ایستگاه مرکزی تحقیقات شتر است در واقع می‌تواند نتایج تحقیقات آن در سطح ملی و بین‌المللی قابل توسعه باشد. وی همچنین افزود: نخستین مزرعه و همایش ملی شتر تک‌کوهانه کشور با حضور کارشناسان وزارت جهادکشاورزی و ۱۶ استان کشور سال ۹۸ در مرکز تحقیقات شتر ایران در بافق بر گزارشد. به گفته خلیلی، هدف از برگزاری این  همایش ارایه یافته‌های ناشی از آموزش و تحقیقات برای شیوه نگهداری شتر در مرتع و پرواربندی اعلام شدکه در نشست‌های تخصصی در قالب سخنرانی، بروشور و پوستر به شترداران عرضه شد. تولید سالانه ۶۱۹ تن گوشت قرمز در بافق تولید سالانه ۶۱۹ تن گوشت قرمز در بافقتولید سالانه ۶۱۹ تن گوشت قرمز در بافقسیداضغر نبوی، مدیر جهاد کشاورزی بافق نیز در خصوص رونق و شکوفایی صنعت تولید گوشت قرمز در شهرستان به گزارشگر فارس گفت: تعداد ۲۰ واحد پرواربندی صنعتی و نیمه صنعتی و ۱۲۰ واحد پرواربندی سنتی در منطقه فعال است و در حال حاضر سالانه ۶۱۸ تن گوشت قرمز در این واحدها تولید می‌شود. وی افزود: در این واحدها سالیانه ۱۸ هزار راس دام سبک و یک هزار و ۵۰۰ راس دام سنگین ( گاو، گوساله و شتر) برای تامین گوشت قرمز پرورش داده می‌شوند. به گفته وی، این تعداد دام از گله‌های مرتعی شهرستان و نیز واحدهای دامداری موجود در مزارع شهرستان تامین می‌شود. اشتغال در حوزه پرورش دام گوشتی اشتغال در حوزه پرورش دام گوشتیاشتغال در حوزه پرورش دام گوشتینبوی زاده تصریح کرد: تاکنون در حوزه پرواربندی و پرورش دام های گوشتی، برای حدود ۲۰۰ نفر اشتغال مستقیم ایجاد شده است و ۲۵۰ نفر هم به طور غیرمستقیم در این عرصه مشغول به کار هستند. به گفته وی در سال۱۴۰۰ ، یکهزار و ۲۷۱ تن شیرخام، چهار تن پشم، ۶ تن «کرک و مو» در دامداری‌های سبک مرتعی بافق تولید و روانه بازار مصرف شد که به طور میانگین این میزان تولید نسبت به مدت مشابه سال قبل در شهرستان بافق ۱۵ درصد رشد دارد. بافق در منطقه گرم و خشک ناحیه مرکزی ایران قرار دارد، مردم علاوه بر فعالیت‌های کشاورزی شاهد رونق فعالیت های معدنی در این شهرستان هستند، منطقه از لحاظ اندیس های معدنی غنی است، مهمترین آن را می توان سنگ آهن، فسفات، سرب و روی نام برد و رگه های از اورانیوم را می توان در آن مشاهده کرد که در حال حاضر زندگی ۷۵ درصد جمعیت شهرستان از طریق کار در معادن تامین می شود. گفتنی است؛ از مجموع ۸۵۰ هزار هکتار مساحت بافق، ۲۴۰ هزار و ۲۳۷ هکتار آن بیابان، ۳۰۰ هزار هکتار مرتع ، ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار جنگل طبیعی و ۷۰۰ هکتار نیز جنگل دست کاشت است. انتهای پیام/ع