مرمت بافت تاریخی یزد؛کار غیراصولی سرمایه‌گذاران و دست بسته ساکنان
مرمت در بافت تاریخی یزد با چالش‌های بسیاری مواجه است، زیرا مرمت غیراصولی نه تنها پایه و اساس معماری و بافت تاریخی بلکه آینده آن را نیز در معرض خطر قرار می‌دهد.
خبرگزاری مهر – گروه استانها: مرمت از ارکان اصلی در سازه‌های معماری به شمار می‌رود که اهمیت آن در بافت تاریخی یزد که بافتی جهانی است به مراتب بیشتر است.
خطر مرمت‌های غیراصولی بسیاری از بناهای بافت تاریخی را که در اثر گذشت زمان فرسوده شده یا در اثر حوادث و بلایا دچار خسارت شده‌اند، تهدید می‌کند.
بسیاری عقیده دارند یکی از معضلات امروز بافت تاریخی یزد، همین مرمت‌هایی است که ممکن است هم امروز و هم آینده بافت را دچار خدشه کرده و خطراتی را متوجه پرونده ثبت جهانی در یونسکو کند.
بناهای بافت تاریخی یزد وضعیت متفاوتی دارند، برخی مخروبه‌ای بیش نیستند، برخی خانه‌های رها شده و در حال تخریب و حادثه‌آفرین، برخی مرمت شده اما غیراصولی و برخی نیز با روش‌های اصولی مرمت شده‌اند اما نقطه مشترک همه این بناها، ضرورت مرمت به مرور زمان است زیرا بنایی که به حال خود رها شود حتی در صورت سلامت، رفته رفته دچار آسیب شده و به مرمت نیازمند می‌شود.
بارزترین خصوصیت شهر یزد را می‌توان وجود محله‌های قدیمی و سنتی با کوچه پس کوچه‌های خشت و گلی در هم تنیده، بازارها، مساجد، حمام و خانه‌های آن دانست. در مجموع ۷۷ محله از مجموعه محلات شهر یزد به دلیل قرار گرفتن در محدوده بافت تاریخی یا در حریم آن، در سال ۱۳۸۴ و با شماره ۱۵۰۰۰، تحت عنوان «بافت تاریخی یزد» به ثبت آثار ملی رسیده‌اند.
مرمت‌های غیراصولی، انتقاد مشترک بسیاری از متخصصان این حوزه است، آنها عقیده دارند اگر مرمت‌ها بدون ضابطه و نظارت انجام شود، کم کم تمام معماری سنتی یزد را زیر سوال خواهد برد.
ضرورت تسهیل ضوابط مرمت
شهردار یزد در این زمینه در گفتگو با خبرنگار مهر با تاکید بر اینکه مرمت‌ها در بافت تاریخی با مجوز و نظارت اداره میراث فرهنگی صورت می‌گیرد، اظهار داشت: سخت‌گیری‌ها یکی از عوامل اصلی دور شدن مردم از دریافت مجوزها و رعایت ضوابط مرمت و رفتن به سمت مرمت‌های غیراصولی است.
ابوالقاسم محی‌الدینی افزود: بسیاری از ساکنان بافت تاریخی به دلیل ضوابط دشوار از مراجعه به میراث فرهنگی و شهرداری برای دریافت مجوزهای مرمت خودداری می‌کنند بنابراین اگر بخواهیم کنترل جدی بر مرمت‌های بافت تاریخی صورت بگیرد باید قوانین تسهیل شوند.
وی با اشاره به ضرورت تسهیل ضوابط مرمت گفت: اگر این روند تداوم یابد، بسیاری از مرمت‌ها خارج از ضوابط و به صورت غیر اصولی انجام خواهد شد.
اعلام آمادگی شهرداری برای تسهیل مرمت
شهردار یزد از آمادگی همکاری در قالب کارگروه‌ها و کمیسیون‌های مشترک با اداره میراث فرهنگی برای کاهش تخلفات مرمت در بافت تاریخی یزد خبر داد و افزود: باید ضوابطی تدوین شود که کار را تسهیل کند تا هم مرمت‌ها اصولی انجام شود و هم مردم از مراجعه برای دریافت مجوزهای لازم برای مرمت خودداری نکنند.
وی تاکید کرد: مرمت‌های غیر اصولی چهارچوب بافت تاریخی را از بین خواهد برد از این رو شهرداری امتیازات و مشوق‌هایی را برای مرمت در بافت تاریخی در نظر گرفته که اگر مورد توجه و استقبال قرار بگیرد، بسیاری از نگرانی‌ها درباره مرمت‌های غیر اصولی در بافت تاریخی برطرف خواهد شد.
توجه به تسهیل روند برای مردم
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان یزد نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، عمده‌ترین تخلفات مربوط به مرمت‌های غیر اصولی را مربوط به سرمایه‌گذارانی دانست که در حال راه اندازی مراکز خدماتی در بافت تاریخی هستند. مرمت‌های غیر اصولی در بافت تاریخی یزد با قوانین دست و پاگیر و دشوار میسر نیست و بسیاری از شهروندان با برخورد با این قوانین عقب نشینی می‌کنند که خطرات بیشتری متوجه بافت تاریخی خواهد شد
عبدالمجید شاکری تاکید کرد: بافت تاریخی باید از سوی مردم حفظ شود از این رو ضوابط مرمت در بافت تاریخی باید به سمت پذیرش مردم و تسهیل روند باشد در غیر این صورت کنترل مرمت‌ها دشوار خواهد بود.
وی ادامه داد: مدیریت مرمت‌های غیر اصولی در بافت تاریخی یزد با قوانین دست و پاگیر و دشوار میسر نیست و بسیاری از شهروندان با برخورد با این قوانین عقب نشینی می‌کنند که خطرات بیشتری متوجه بافت تاریخی خواهد شد.
شاکری با تاکید بر اینکه اظهارنظر درباره مرمت‌های غیر اصولی بسیار سلیقه‌ای است، ادامه داد: برخی استفاده از سیمان برای ایجاد کاربری‌هایی همچون سرویس بهداشتی و آشپزخانه را غیرمنطقی و غیراصولی می‌دانند در حالی که این مرمت غیر اصولی محسوب نمی‌شود.
صدور مجوز مرمت ظرف ۲۴ ساعت
معاون میراث فرهنگی استان یزد تاکید کرد: هرگونه فعالیت عمرانی در بافت تاریخی منوط به دریافت مجوز از اداره میراث فرهنگی است از این رو ۷۰ درصد مرمت‌ها کاملاً اصولی است.
وی با بیان اینکه تمام مرمت‌های بافت تاریخی با نظر کارشناسان انجام می‌شود، ادامه داد: بخش عمده‌ای از مرمت‌ها مربوط به بناهای شخصی است که مجوز آن در ۲۴ ساعت و در کمترین فرصت ممکن صادر می‌شود. دومین مورد تغییر کاربری‌ها است یا مربوط به بناهایی است که آسیب زیادی دارند و مرمت آنها به طرح نیاز دارد در این موارد مجوز مرمت منوط به تأیید طرح است.
شاکری افزود: اما در مواردی پلاک‌هایی وجود دارند که به اصطلاح میان‌افزا نامیده می‌شوند که زمین هستند و قصد تبدیل شدن به بنا را دارند که مبنای صدور مجوز برای این بناها نقشه هوایی سال ۱۳۳۵ است. اگر پلاک زمین باشد، باید طبق نقشه طرح تهیه شده و با استفاده از مصالح مورد نظر ساخت و ساز در بافت تاریخی، انجام شود.
وی تاکید کرد: این به معنای آن نیست که سازه فاقد اسکلت و شناژبندی است بلکه به این معناست که الگوی این ساختمان باید با الگوی معماری سنتی، مثلاً اجرای سقف‌های ضربی همخوانی داشته باشد.
تسهیلات طرح بازآفرینی شهری به بافت تاریخی یزد تعلق نگرفته است
معاون میراث فرهنگی یزد گفت: برای کنترل مجوزهای صورت گرفته برای مرمت، هر روز در دو شیفت گشت‌های اداره میراث فرهنگی در بافت تاریخی انجام می‌شود و اگر مرمتی طبق طرح نقشه صورت نگیرد، کار متوقف شده و بعد از بازدید کارشناس و رفع تخلف فعالیت ادامه می‌یابد به طوری که امسال ۲۰ مورد تخلف در مرمت، شناسایی و با دستور دادستان پلمب شده است.
وی با بیان اینکه ضوابط برای مرمت‌ها و ساخت و ساز در بافت تاریخی باید تسهیل شود، ادامه داد: از جمله این اقدامات می‌توان به رایگان بودن صدور پروانه در بافت تاریخی اشاره کرد.
شاکری افزود: هرجا که حمایت‌های لازم از مردم صورت گرفته، شاهد همراهی آنها بودیم. اکنون پنج سال است که کمک‌های مرمتی در قالب توزیع مصالح برای مرمت بناهای تاریخی انجام نمی‌شود که نقش بسیاری در کاهش مرمت‌ها داشته است.
وی همچنین از عدم تخصیص تسهیلات مربوط به طرح بازآفرینی شهری در بافت تاریخی یزد خبر داد و افزود: تخصیص این اعتبارات در افزایش مرمت‌های اصول در بافت تاریخی مؤثر خواهد بود.
چاره اندیشی برای رفع نگرانی از مرمت‌ها
آنچه امروز بسیاری از علاقه‌مندان به بافت تاریخی و متخصصان امر مرمت را نگران کرده، مربوط به مرمت‌هایی است که به صورت نمادین تنها در ظاهر بافت تاریخی خودنمایی می‌کند.
استفاده از روکش کاهگل و سینگل روی بناهای سیمانی یا آجری یکی از این اقدامات غیراصولی است. مالکان برای فرار از ضوابط تدوین شده برای مرمت در بافت تاریخی به نما که در معرض دید بازرسان قرار دارند اکتفا می‌کنند و در داخل سازه‌ها اتفاقاتی می‌افتد که در زیر بافت تاریخی پنهان می‌شود و تأثیر آن در سال‌های آینده مشهود خواهد بود.
بافت تاریخی به ساکنان آن زنده است و اگر حمایت لازم از آنها صورت نگیرد، به طور قطع هر نوع مرمت حتی اصولی هم مؤثر نخواهد بود، بنابراین باید اقداماتی صورت گیرد و ضوابطی تدوین شود که روال مرمت در بافت تاریخی را تحصیل کند و در کنار آن آسیبی نیز به معماری سنتی یزد وارد نشود.