«جوش دوره» سنتی از عصر صفوی/سوگ مردم مروست در عزای شهید کربلا

یزد- یزدی‌ها در هر نقطه از استان سبک و سیاقی خاص در عزاداری‌های محرم دارند، مثلا مردم مروست و برخی دیگر از مناطق استان، مراسمی به نام «جوش دوره» دارند که از عصر صفوی به یادگار مانده است.

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: گرچه نخل‌برداری به عنوان معروف‌ترین شیوه عزاداری یزدی‌ها در ماه محرم به ویژه در روز عاشورا شناخته شده و این سبک عزاداری شهرتی جهانی یافته اما در نقطه نقطه این استان مراسم و آیین سنتی از عزاداری وجود دارد که هر کدام از عصر و دوره‌ای از تاریخ به جا مانده است.

«جوش دوره» یکی از این آیین‌هاست که از عصر صفوی در برخی مناطق استان اجرا شده و هنوز هم در شهرهایی نظیر مروست و برخی روستاهای مهریز همچنان اجرا می‌شود.

جوش دوره از زمان صفویه به صورت ویژه پا گرفت و در چندین سبک اجرا شد که اکنون سه سبک از آن باقی مانده و عزاداران حسینی در شهرستان مروست این سه سبک را اجرا و به این شیوه برای شهدای کربلا عزاداری می‌کنند.

سبک‌های جوش دوره در مروست

یکی از محققان فرهنگ عمومی یزد درباره این آیین سنتی و قدیمی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: جوش دوره در این سال‌ها به سه سبک به اسامی سبک «حسن حسین»، سبک «شور» و سبک «یا رب ربانی» انجام می‌شود و گاه نیز تلفیقی از سه سبک توسط عزاداران به اجرا در می‌آید.

علیرضا مصطفوی‌زاده عنوان کرد: از ابتدای محرم، جوش دوره «حسن حسین» اجرا می‌شود با این ترتیب که افراد به دو گروه تقسیم می‌شوند و در هرگروه عزاداران حسینی، شانه به شانه هم ایستاده و دست چپ خود را پشت کمر نفر بعدی گرفته و با دست راست به سینه خود می‌زنند.

وی عنوان کرد: هنگام اجرای جوش دوره، پاها نیز سبک خاصی برای حرکت دارند که با هر ضربه زدن به سینه، پای راست نیز به زمین کوبیده می‌شود و در حرکت دست در هوا، پای چپ جای قبلی پای راست گذاشته می‌شود.

مصطفوی‌زاده یادآور شد: سبک «شور»، پس از اجرای سبک «حسن حسین» و یا سبک «یا رب ربانی» اجرا می‌شود که پس از آن مراسم با اجرای چاووشی خوانی خاتمه می‌یابد.

وی ادامه داد: سبک شور همانند سبک قبلی، حرکت از چپ به راست است با این تفاوت که افراد تا کمر خم شده و با حرکت پا به سمت جلو حرکت کرده و دو ضربه به سینه می‌زنند و باز به سمت عقب برمی‌گردند و بدن به حالت عادی بازمی‌گردد.

اوج سبک شور در شب شهادت امام حسین(ع)

این محقق فرهنگ عامه عنوان کرد: سبک شور جوش دوره در شب شهادت امام حسین(ع) به اوج خود می‌رسد و اجرای آن تا ۴۰ دقیقه ادامه پیدا می‌کند.

وی اظهار داشت: سبک «یا رب ربانی» نیز با حرکت نمادین و منحصر به‌فرد اجرا می‌شود، توسط یک تک‌خوان، انواع اشعار خوانده می‌شود و گروه دوم که شانه به شانه هم ایستاده‌اند پاسخ می‌دهند. سبک حرکتی خاص این جوش، این سبک را منحصر به مروست کرده و در هیچ نقطه و در هیچ مراسم سنتی جوش دوره، این سبک دیده نشده است.

مصطفوی‌زاده یادآور شد: حرکت از چپ به راست، شانه به شانه ایستادند و دست چپ پشت کمر نفر بعدی و با دست راست به سینه زدن گروه برای هر سینه زدن به طور همزمان یک قدم به جلو گذاشته و پای چپ را آهسته کنار پای راست می‌کوبد و پس از سینه زدن یک قدم به عقب برگشته و پای راست را روی نوک پا کنار پای چپ قرار می‌دهند.

وی عنوان کرد: جوش دوره تاریخچه‌ای به قدمت عزاداری در مروست دارد و بزرگان و ریش سفیدان مروست همیشه از اجرای جوش دوره در تمام دوران سخن می‌گویند.

البته شیوه‌های عزاداری دیگری نیز در شهرستان مروست وجود دارد و با توجه به نزدیکی این شهر به برخی شهرستان‌های استان‌های کرمان و فارس، برخی فرهنگ‌های عزاداری برگرفته از این دو استان است.

زنده نگه داشتن سبک‌های قدیمی عزاداری با حضور کودکان و نوجوانان در آیین‌های عاشورایی

تعزیه، سینه‌زنی، زنجیرزنی، سنگ زنی و ... برخی دیگر از آیین‌های عزاداری این شهرستان به شمار می‌رود اما جوش دوره، هم قدمتی طولانی‌تر دارد هم شیوه‌ای است که مردم آن را از دل و جان در سوگ شهدای کربلا به ویژه سید و سالار شهیدان، حضرت اباعبدالله الحسین(ع) اجرا می‌کنند.

به دلیل علاقمندی جوانان مروست به این شیوه عزاداری، بعد از گذشت چند قرن، این سبک عزاداری همچنان زنده است و بزرگترها، شرایط حضور نوجوانان و کودکان را در این مراسم سنتی به نحوی فراهم کرده‌اند که این شیوه تا قرن‌های آینده نیز رایج خواهد ماند.